آداب و رسوم مردم آذربایجان شرقی (تبریز)در روز چهارشنبه سوری، اداب و رسوم چهارشنبه سوری مردم تبریز ؛ تحقیق در مورد آداب و رسوم مردم آذربایجان شرقی (تبریز)در روز چهارشنبه سوری ،آداب و رسوم مردم تبریز در روز چهارنشبه سوری
در پژوهش حاضر سعی شده که تمامی استان های ایران از نظر آداب و رسوم و همچنین مراسم چهارشنبه سوری پوشش داده شود.
دانلود مقاله آماده همین تحقیق بصورت کامل
مقدمه:
یکی از آداب و رسوم کهن و قدیمی مردم ایران زمین،
برگزاری جشن چهارشنبه سوری است.چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز در آخرین سه شنبه سال خورشیدی با برافروختن آتش، پریدن از روی آن و مراسمی دیگر برگزار می شود.
چهارشنبه‌سوری رسم های مقدمه نوروز می‌باشد و مهمترین عنصرش آتش است و نامش هم از شعله‌های آتش برخاسته.
چرا که «سوری» به معنی سرخی است و هم از اینرو در بسیاری از نقاط «چهارشنبه سرخی» نامیده می‌شود.
مردم آذربایجان شرقی نیز مثل اکثر نقاط سراسر کشور، در روز چهارشنبه سوری رسم و رسوماتی دارند که بعضی از این رسوم و رسومات مختص این دیار بوده ودر بسیاری از خانواده ها هنوز هم اجرا می شود.
آخیر چرشنبه
نخستین چهارشنبه،
ادبیات شفاهی آذربایجان، چهارشنبه آخر سال را با عناصر اربعه نامگذاری کرده است که بعضاً با اسامی دیگری نیز شناخته می‌شوند.
نخستین چهارشنبه، «یئل چرشنبه سی» (چهارشنبه باد) است که به آن «چیلله قووان» (چهارشنبه‌ای که چله را فراری می‌دهد) و یا «یالانچی چرشنبه» (چهارشنبه الکی) نیز گفته می‌شود.
چهارشنبه دوم
چهارشنبه دوم، «توپراق چرشنبه سی» (چهارشنبه خاک) است که به آن «کوله چرشنبه» (چهارشنبه کوتوله) نیز گفته می‌شود.
سومین چهارشنبه
به سومین چهارشنبه، «اود چرشنبه سی» (چهارشنبه آتش) اطلاق می‌شود که به «موشتولوقچی چرشنبه» (چهارشنبه پیام آور) نیز مشهور است.
چهارشنبه چهارم
چهارشنبه چهارم که همان چهارشنبه سوری است با نام «سو چرشنبه سی» (چهارشنبه آب) نامگذاری شده است و در محاورات با نام «آخیر چرشنبه» متداول است.
آنچه به عنوان مراسم و آئین چهارشنبه سوری در نزد آذری‌ها رایج است، مربوط به همین چهارشنبه چهارم است.
در این روز بر پشت بام منازل و یا حیاط خانه‌ها آتش افروخته می‌شود و اهل منزل با خواندن:
«آتیل ماتیل چرشنبه/بختیم آچیل چرشنبه» از روی آن می‌پرند.
رسم آتش روشن‌کردن
شب چهارشنبه سوری در پشت‌بام‌ها، آتش روشن می‌کردند و هنگام پریدن از روی آن ترانه “آتیل باتیل …” را می‌خواندند.
مردم تبریز به رسم قدیم همچنان بعضی از این مراسم را اجرا می‌کنند اما بعضی از آنها به دست فراموشی سپرده شده است.
از ترانه های خوانده شده در این روز می توان به این شعر اشاره کرد:
- آتیل ماتیل چرشنبه
- بختیم آچیل چرشنبه
- آغریم اوغروم تؤکولسون
- اودا توشوب کول اولسون
- یانسین اَلُو ساچیلسین
- منیم بختیم آچیلسین
- آغیرلیغیم، اوغورلوغوم گِئت
- قادا بالام، یورقونلوقوم گِئت
در بعضی از مناطق از “توپ اودی” (توپ آتشین) نیز استفاده می کنند.
این توپ از پارچه هایی که به همدیگر تنیده شده اند در چهارشنبه آخر سال آتش زده می شود و جوانها در محلها آن را به سوی همدیگر پرتاب می کنند.
“توولاما” از دیگروسایل شادی است.
در درون این توولاما ها (گردونه های آتش) خرده های آلومینیوم و آتش ریخته و آنها را می چرخانند و هنگام چرخش، گلوله های سفید آتش همه جا پخش می شود.
بازی تخم مرغ
از تفریحات دیگر این موقع “یومورتا چاقیشدیرماق” (بازی تخم مرغ ) می باشد.
نحوه بازی بدین شکل است که جوانان در میدانگاهها جمع می شوند و تخم مرغهایی که آب پز شده اند را به یکدیگر می زنند تا ببینند کدامیک زودتر می شکند.
کسی که تخم مرغش می شکند بازنده است و باید آن را به فرد برنده بدهد. آداب و رسوم مردم آذربایجان شرقی (تبریز)در روز چهارشنبه سوری
پختن گندم بوداده( قورقا)
در این روز همچنین گندم بو داده (قورقا) درست می کنند و در بعضی از مناطق، ریش سفید فامیل هنگام روشن کردن آتش در پشت بام، یک خط دایره ای کشیده و قورقا ها را داخل آن پخش می کند و سپس شروع به دعا می کنند، بعد از دعا، مشتی از قورقاها و نخود و عدس برداشته و بعد از نیت و درخواست روزهای خوش برای همه از خدا، آنها را به سوی آسمان پرت می کند و می گوید:
“بودا قوشلارین پایی” (این هم سهم پرندگان).
رسم قورشاق ساللاماق شال ساللاماق
«قورشاق ساللاماق» و یا «شال ساللاماق»، نیز از آداب رایجی است که توسط کودکان و نوجوانان و بعضاً جوانان اجرا می‌شود.
بدین ترتیب که دستمالی را به انتهای طناب و یا شال و یا پارچه‌های بلند وصل کرده و آنرا از منفذ و روزنه‌ای که در سقف خانه‌های قدیمی و روستایی وجود دارد، به داخل خانه‌ها می‌فرستند.
صاحب خانه با مشاهده شال و یا قورشاق آویزان، موظف است خوراکی‌هایی نظیر بادام، کشمش، گردو و بعضاً جوراب و پول را به آن ببندد و با گفتن این عبارت که:
«چک الله مطلبو ورسین» (بکش که خداوند آرزویت را برآورده سازد)
برای اهل پشت بام آرزوی خیر کند. امروزه، معماری جدید، خاصه در مناطق شهری، رخصت برگزاری این رسم را به راحتی نمی‌دهد.
رسم چارشنبه یمیشی در تبریز
از دیگر رسم های این دیار این بود که مردم همراه اعضای خانواده روز سه شنبه و به خصوص عصر روز سه شنبه برای خرید به چهارشنبه بازاری می رفتند و خوردنی هایی همچون آجیل و شیرینی تهیه می کردند و به آن آجیل، چهارشنبه یمیشی که ترکیب آن عبارت بود از مغز گردو، بادام، فندق، کشمش، نخود و …می گفتند. اداب و رسوم چهارشنبه سوری مردم تبریز
چارشنبه بالالاری مردم تبریز
یکی از مراسم دیگر خرید لباس تازه برای بچه ها بود و به آن بچه ها (چهارشنبه بالالاری) می گفتند در واقع چهارشنبه سوری جشن کودکان بود به طوری که مردم به طنز و ظرافت می گفتند چهارشنبه اوشاغی بشی بیر شاهی.
مراسم آب
صبح روز چهارشنبه، پیش از طلوع آفتاب و یا همزمان با آن، خانواده‌ها به سر چشمه‌ها و رودها می‌روند. آنها با خواندن این عبارت که:
«دیش آغریمی، باش آغریمی، قادامی، بلامی، هامیسین بو سو آپارسین»
از روی آب می‌پرند و آروز می‌کنند که «دندان دردم، سردردم، همه بلاهایم را این آب با خودش ببرد»
رسم،«بخت آچما»
دختران دم بخت کمی از موی سر را قیچی کرده و به آب می‌سپارند که به این رسم،«بخت آچما» (بخت گشایی) گفته می‌شود.
زنان نیز چندین بار با قیچی آب را برش می‌زنند تا بدین وسیله نکبت و تنگنای زندگی را بریده باشند.
در برخی مناطق خانواده‌ها مقداری از آب را با عنوان «چرشنبه سویی» به خانه می بزند.
مراسم «طاباق آپاردی» (طبق کشان)
مراسم «طاباق آپاردی» (طبق کشان) از دیگر رسوم این روز است.
بر اساس این رسم از طرف خانواده داماد «مجمعی» یا خوانچه که «خنچا» گفته می‌شود، مشتمل بر هدایایی برای تازه عروس و نزدیکان او فرستاده می‌شود.
در برخی از مناطق، «خنچا» همه ساله از طرف خانه پدری به منزل دختر خانواده که عروسی کرده و از خانواده جدا شده است، فرستاده می‌شود و این رسم با فوت پدر یا مادر دختر، بر دوش برادر و یا بزرگ دیگری از فامیل قرار می‌گیرد و ادامه می‌یابد.
غذاهای شب چهارشنبه سوری
در این روز معمولا غذاهایی مانند پلو و کوفته درست می کنند. هنگام درست کردن کوفته، یک کوفته اضافه می پزند و به آن “غئییب پایی” (سهم غایب) می گویند که سهم مهمان ناخوانده می باشد.
چهارشنبه لیق
همچنین در تبریز رسم بود که پدر و مادر تازه عروس‌ها، “چهارشنبه لیق” که از پارچه، پیراهن برای داماد، آجیل چهارشنبه سوری تشکیل می‌شد را برایش می‌فرستادند.
فال گوش وایستادن:
فال گوش وایستادن را نیز می توان از رسومات مربوط به این روز به حساب آورد.
در روستاها از منافذ پشت بامها و دیوارها و در شهرها از پشت درها، اشخاصی که می خواهند به این طریق برای خود “فال گوش” بگبرند با گوش خواباندن، سعی می کنند سخنان افراد داخل خانه ها را بشنوند و بعد از آن، نیتها و خواسته هایی که درذهن و دل خود گرفته اند را به وسیله این حرفها تعبیر می کنند.
به همین خاطر در این روز در خانه ها حرفهایی که رد و بدل می شود حرفهایی دلنشین و زیبا می باشد.اداب و رسوم چهارشنبه سوری مردم تبریز
فال آب:
از دیگر فالهای این روز “سو فالی” (فال آب) می باشد.
دخترها، عروس خانم ها و زنها، هر کدام وسایلی مانند سنجاق، دکمه، منجق و… را در داخل ظرفی که داخل آن آب است می اندازند سپس یک نفر بایاتی (دوبیتی تورکی) می خواند و یک کودک کم سن و سال یک به یک وسایل را از داخل ظرف بیرون می آورد.
برای وسایل هر کس، از بایاتی هایی که خوانده شده تعابیری وجود دارد. خوانندگان بایاتی ها سعی می کنند حرفهای زیبا و دلنشین را بر زبان جاری سازند.
همچنین رسم بوده زنان و دختران در عصر چهارشنبه‌سوری یک عدد پیاز بردارند و آن را قطعه قطعه کنند و آنها را در آب جاری بیندازند. آداب و رسوم مردم آذربایجان شرقی (تبریز)در روز چهارشنبه سوری
کوزه پر کردن
از دیگر آداب خاص چهارشنبه‌سوری این بود که برخی بانوان به سرچشمه‌ها می‌رفتند و کوزه‌ها و کاسه‌ها و بشقاب‌های سفالی کهنه را کنار چشمه می‌شکستند و کوزه نو را از آب چشمه پر می‌کردند و آن را به خانه می‌بردند و آب تازه را در چهارگوشه حیاط می‌ریختند. بعد دعا می‌خواندند و جلوی در را جارو می‌کردند.
چند رسم دیگر
چند رسم دیگر از مراسمات و رسوم چهارشنبه آخر سال را برایتان ذکر می کنم:
در چهارشنبه آخر سال شروع به بیطار کردن حیوانات و زدن پشم آنها می کنند.
قنداق بچه درست می کنند.
به حمام رفته و مشغول آبتنی می شوند.
شاخهای قوچها را با پارچه های قرمز رنگ می ندند.
پول، الک، نمک، آرد، روییندنی، آتش، هیزم به کسی نمی دهند.
قبل از طلوع آفتاب از روی آب می پرند.
شمعی که کاملا نسوخته را خاموش نمی کنند.
قبل از غروب آفتاب چراغها را روشن می کنند.
کنار زنی که وضع حمل کرده نمی روند.
شب زود نمی خوابند.
از دیوار خانه دیگ می آوزند.
تازه گذشتگان را به یاد می آورند و با دعاهای خود آنها را یاد می کنند.
دیدگاه کاربران ...
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.