آداب و رسوم مردم آذربایجان غربی (ارومیه) در روز چهارشنبه سوری، تحقیق در مورد اداب و رسوم چهارشنبه سوری در ارومیه، اداب و رسوم چهارشنبه سوری در ارومیه
در پژوهش حاضر سعی شده که تمامی استان های ایران از نظر آداب و رسوم و همچنین مراسم چهارشنبه سوری پوشش داده شود.
دانلود مقاله آماده همین تحقیق بصورت کامل
مقدمه:
یکی از آداب و رسوم کهن و قدیمی مردم ایران زمین،برگزاری جشن چهارشنبه سوری است.
چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز در آخرین سه شنبه سال خورشیدی با برافروختن آتش، پریدن از روی آن و مراسمی دیگر برگزار می شود.
چهارشنبه‌سوری رسم های مقدمه نوروز می‌باشد و مهمترین عنصرش آتش است و نامش هم از شعله‌های آتش برخاسته.
چرا که «سوری» به معنی سرخی است و هم از اینرو در بسیاری از نقاط «چهارشنبه سرخی» نامیده می‌شود.
مردم آذربایجان غربی نیز مثل اکثر نقاط سراسر کشور، در روز چهارشنبه سوری رسم و رسوماتی دارند که بعضی از این رسوم و رسومات مختص این دیار بوده ودر بسیاری از خانواده ها هنوز هم اجرا می شود.
چرشنبه
نخستین چهارشنبه
ادبیات شفاهی آذربایجان، چهارشنبه آخر سال را با عناصر اربعه نامگذاری کرده است که بعضاً با اسامی دیگری نیز شناخته می‌شوند.
نخستین چهارشنبه، «یئل چرشنبه سی» (چهارشنبه باد) است که به آن «چیلله قووان» (چهارشنبه‌ای که چله را فراری می‌دهد) و یا «یالانچی چرشنبه» (چهارشنبه الکی) نیز گفته می‌شود.
چهارشنبه دوم
چهارشنبه دوم، «توپراق چرشنبه سی» (چهارشنبه خاک) است که به آن «کوله چرشنبه» (چهارشنبه کوتوله) نیز گفته می‌شود.
سومین چهارشنبه
به سومین چهارشنبه، «اود چرشنبه سی» (چهارشنبه آتش) اطلاق می‌شود که به «موشتولوقچی چرشنبه» (چهارشنبه پیام آور) نیز مشهور است.
چهارشنبه چهارم
چهارشنبه چهارم که همان چهارشنبه سوری است با نام «سو چرشنبه سی» (چهارشنبه آب) نامگذاری شده است و در محاورات با نام «آخیر چرشنبه» متداول است.
آنچه به عنوان مراسم و آئین چهارشنبه سوری در نزد آذری‌ها رایج است، مربوط به همین چهارشنبه چهارم است.
در این روز بر پشت بام منازل و یا حیاط خانه‌ها آتش افروخته می‌شود و اهل منزل با خواندن:
«آتیل ماتیل چرشنبه/بختیم آچیل چرشنبه» از روی آن می‌پرند.
رسم آتش روشن‌کردن
شب چهارشنبه سوری در پشت‌بام‌ها، آتش روشن می‌کردند و هنگام پریدن از روی آن ترانه “آتیل باتیل …” را می‌خواندند.
مردم ارومیه به رسم قدیم همچنان بعضی از این مراسم را اجرا می‌کنند اما بعضی از آنها به دست فراموشی سپرده شده است. از ترانه های خوانده شده در این روز می توان به این شعر اشاره کرد:
- آتیل ماتیل چرشنبه
- بختیم آچیل چرشنبه
- باش آغریم دیش آغریم بوردا قالسین
- درد بَلام بوردا قالسین
- آغریم اوغروم تؤکولسون
- اودا توشوب کول اولسون
- یانسین اَلُو ساچیلسین
- منیم بختیم آچیلسین
- آغیرلیغیم، اوغورلوغوم گِئت
- قادا بالام، یورقونلوقوم گِئت
یا با پریدن از روی آتش اشعار خاصی می خواندند.
آنها می‌گفتند:
« منیم ساریلیغیم سنون، سنون قیرمیزلغون منیم» یعنی ناراحتی من مال تو، تمام صفا و خوشی تو مال من،
همچنین می‌گویند:
« آغرلیغیم، بیغیر لیغیم، دیش آغریم، باش آغریم بوردا قالسون» یعنی کابوس و ناراحتی من، دندان‌درد و سردرد من در این‌جا ماندگار شد.
چهارشنبه سوری و دیدار با بزرگ فامیل
در شب چهارشنبه سوری اغلب خانواده‌ها در ارومیه پس از صرف شام، شادباش گفتن و سر زدن به خانه بزرگ فامیل همه به يكديگر عيد را با گفتن جمله
« چرشنبه بايراميز مبارك اولسون» تبريك مي‌گويند.
در این شب معمولا خانواده ها به خوردن آجیل و خواندن ابیات آذری که به آن بایاتی می‌گویند سرگرم می‌شوند. آجیل باید از هفت نوع خوراکی تهیه شود که این هفت نوع خوراکی می‌تواند از بین انجیر، کشمش، مویز، خرما، توت خشک، فندق، بادام، گردو، سنجد، نخودچی، آب نبات، تخمه بدون نمک، باسلق، برنجک (برنج بوداده) برگه هلو، برگه زردآلو و گندم برشته باشد و کسی که مرادی و حاجتی دارد، باید تقسیم آجیل را به عهده بگیرد تا مرادش برآورده شود. آداب و رسوم مردم آذربایجان غربی (ارومیه) در روز چهارشنبه سوری
بیللی بللی یا قاشق‌زنی
«بیللی بللی» یا قاشق‌زنی هم از رسم‌های شب چهارشنبه سوری در آذربایجان‌غربی بود.
در این رسم دختران و پسران جوان قاشق به‌دست برای آن‌که شناخته نشوند چادری بر سر خود می‌کشیدند و به در خانه دوستان و همسایگان می‌رفتند و با زدن قاشق روی کاسه فلزی صاحبخانه را از حضور خود با خبر می‌کردند و صاحبخانه هم کاسه‌های آنها را از آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول پر می‌کرد.
چیدن سفره چهارشنبه سوری
چیدن سفره چهارشنبه سوری رسمی است که از قدیم الایام تاکنون رواج داشته است و برخی به آن هفت سین چهارشنبه سوری گفته اند. آینه، قرآن، آب، شمع، سیر، سماغ، سرکه،
سنجد و سکه، تخم مرغ رنگ کرده، انواع سبزه هایی که بیشتر توسط خود خانم ها از قبل کاشته و مخلوطی از برخی خشکبار در سفره چهارشنبه سوری چیده می شوند.
البته در قدیم به جای سفره ، از “مَجمِی” که همان سینی بزرگ است استفاده می کرده اند و اکنون نیز در برخی خانه ها استفاده از مجمی برای برای چیدن سفره هفت سین چهارشنبه سوری رایج است.
قولاق آستی
قولاق آستی از ديگر رسم‌هاي اين شب فال‌گوش «قولاق آستي» است كه مردم براي اطلاع از سرنوشت و آينده خود در حالي كه انگشت در گوششان قرار داده‌اند به خانه‌ي همسايه‌ها راهي مي‌شوند و نزديكي در يا پنجره دست‌هايشان را از گوش خارج مي‌كنند، در اين لحظه آنچه مي‌شنوند، بر اساس آن نيت خود را تعبير مي‌كنند.
مراسم بخت گشایی در چهارشنبه سوری
یکی دیگر از رسم های زیبای چهارشنبه سوری مراسم بخت گشایی است و در طی این مراسم چارقد یا دستمال دختران مجرد گره زده می شود، یعنی با اولین رهگذری که با آن برخورد می کنند از او می خواهند که به امید باز شدن گره از کارشان گره چارقد آنها را باز کنند
نو شدن عید نوروز با شکستن کوزه
دختران جوان نیز در پایان این آئین، کوزه‌های سفالینی را که در آیین سال گذشته پر از آب کرده بودند می‌شکنند و با نیت حاکم شدن زلالی و روشنی،کوزه‌های جدید خود را از آب پر کرده و به خانه‌هایشان می‌برند. اداب و رسوم چهارشنبه سوری در ارومیه
فردای چهارشنبه‌سوری
رفتن سر چشمه از دیگر مراسم چهارشنبه‌سوری است با این تفاوت که این رسم در صبح چهارشنبه انجام می‌شود.
در روستاها سپیده‌دم فردای چهارشنبه سوری، زنان و دختران کوزه به دست سر چشمه می‌روند و کوزه‌های خود را پر از آب می‌کنند و به خانه می‌آوردند و اندکی از آن آب را در حیاط خانه می‌پاشند تا سال پربرکت و خوبی را داشته باشند.
هدیه بردن به دختران مراسم «طاباق آپاردی» (طبق کشان)
بعد از ظهر آخرین سه شنبه سال یا شب چهارشنبه سوری،
خانواده داماد برای تبریک پیشاپیش عید به خانه عروس می‌روند و هدایای را هم پیشکش می‌کند که به این رسم “بایراملیق یا بایرام پایی ” می‌گویند.مراسم «طاباق آپاردی» (طبق کشان) از دیگر رسوم این روز است.
بر اساس این رسم از طرف خانواده داماد «مجمعی» یا خوانچه که «خنچا» گفته می‌شود، مشتمل بر هدایایی برای تازه عروس و نزدیکان او فرستاده می‌شود.
هدایای خریداری شده را در سینی بزرگی قرار می‌دهند و روی آنرا با پارچه‌های رنگی تزیین می‌کنند. این هدایا معمولا شامل پارچه، طلا، لباس‌های نو، سفره هفت سین، آجیل مخصوص، انواع میوه و آینه و شمعدان هستند که به عنوان بایراملیق (عیدی) به خانه عروس برده می‌شود.
در بعضی از خانواده‌ها رسم است که پدر و مادر عروس در اولین چهارشنبه سوری زندگی مشترک دختر خود، غذای مخصوص این روز را تهیه می‌کنند و به همراه آجیل و هدایایی به خانه دخترشان می‌فرستند.
این رسم با فوت پدر یا مادر دختر، بر دوش برادر و یا بزرگ دیگری از فامیل قرار می‌گیرد و ادامه می‌یابد.
«قورشاق آتماق» (دستمال انداختن)
در قدیم رسم بوده است که کودکان و پسران نوجوان در شب چهارشنبه سوری کمربند‌های پارچه‌ای یا دستمال خود را از روشنایی بام‌ها و یا پنجره همسایه یا اقوام خود آویزان می‌کردند که به آن «قورشاق آتماق» (دستمال انداختن) گفته می‌شد.
و صاحبخانه تعدادی گردو، بادام یا تخم مرغ رنگ کرده به دستمال می‌بست و می‌گفت؛
«چک! الله مطلبین ورسین». یعنی؛ خدا مرادت را بدهد.
همچنین جوانانی که به دختر خانواده‌ای علاقمند بودند و آرزوی وصلت با وی را داشتند، به خانه دختر می‌رفتند و پس از معرفی خود، دستمال می‌انداختند و آنچه که به دستمال یا کمربند آنان بسته می‌شد را به جواب مثبت یا منفی تعبیر می‌کردند. آداب و رسوم مردم آذربایجان غربی (ارومیه) در روز چهارشنبه سوری
چند رسم دیگر
در چهارشنبه آخر سال شروع به بیطار کردن حیوانات و زدن پشم آنها می کنند.
قنداق بچه درست می کنند.
به حمام رفته و مشغول آبتنی می شوند.
شاخهای قوچها را با پارچه های قرمز رنگ می ندند.
پول، الک، نمک، آرد، روییندنی، آتش، هیزم به کسی نمی دهند.
قبل از طلوع آفتاب از روی آب می پرند.
شمعی که کاملا نسوخته را خاموش نمی کنند.
قبل از غروب آفتاب چراغها را روشن می کنند.
کنار زنی که وضع حمل کرده نمی روند.
شب زود نمی خوابند.
از دیوار خانه دیگ می آوزند.
تازه گذشتگان را به یاد می آورند و با دعاهای خود آنها را یاد می کنند.
دیدگاه کاربران ...
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.