مقدمه
مفهوم و ارزش زمان در عصر حاضر با دنیای گذشته قابل قیاس نیست. وقت و ارزش آن، از انقلاب صنعتی به بعد بشدت مورد تأکید قرارگرفت. تغییرات شدید و گسترده در زمینه وسایل ماشینی و الکترونیکی از یک‌طرف ارزش زمان را بالا برد و از طرف دیگر، استفاده از ایام فراغت را برای عموم طبقات جامعه ممکن ساخت.
این زمانی بهتر قابل درک است که بدانیم در ایران، بیشتر اوقات طبقات متوسط و محروم جامعه در راه تلاش معاش صرف می‌شد، کمی مزد و حقوق کارگران و کشاورزان که بخش اعظم جمعیت را شامل می‌شد به حدی بود که قدرت خرید ضروری‌ترین وسایل زندگی را نداشتند؛درنتیجه در روزگاران پیشین، از اوقات فراغت و تفریح، آنچنان که امروزه مدنظر داریم خبری نبود.
طبقه متنعم و ممتاز کمابیش به امور فرهنگی، ذوقی و تفننی می‌پرداختند چون منبع مالی و زمانی کافی برای آن داشته‌اند. گسترش وسایل الکترونیک تاحد زیادی توانست انحصار در تفریح و سرگرمی را در جامعه از بین ببرد.
مردم در گذشته چگونه اوقات فراغت خود را می گذراندند
زیارت اماکن مذهبی
با توجه به وجود اعتقادات عمیق و ریشه‌دار مذهبی در میان ایرانیان، زیارت و زیارتگاه‌‌ها همواره یکی از مکان‌های پرتردد و قابل‌توجه مردم بوده‌است. زیارت، ازجمله اموری است که در طول تاریخ و با اشکال مختلف، در رأس زندگانی مردم ایران قرار دارد و به‌عنوان یک نیاز ضروری و در عین حال شرعی و مذهبی تلقی می‌شود،به‌طوری که بسیاری از ایرانیان به مناسبت‌های مختلف ملی و مذهبی به صورت فردی یا همراه با خانواده به زیارت اماکن مذهبی می‌پردازند.
یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی در ایران مرقد مطهر امام رضا(ع) و خواهر بزرگوار ایشان حضرت معصومه(ص) است که در طول تاریخ، برای زیارت و سیاحت مورد توجه مردم بوده‌اند. همچنین سفرحج و نیز سفر به کربلای معلی نیز از جمله مکان‌های مهم برای ایرانیان بوده‌اند.
بازی‌های گروهی
از دیرباز، مردمان برای اوقات فراغت خود برنامه‌هایی داشته‌اند و از این رهگذر نیز بازی‌هایی خلق کرده‌اند. بازی‌هایی مانند «یادم تو را فراموش!» که ممکن بود هفته‌ها و ماه‌ها به طول بینجامد. علاوه‌بر تفاوت مفهوم فراغت در گذشته و امروز، ماهیت آن نیز متفاوت شده‌است. با نگاهی به نوع و نحوه اجرای بازی‌ها متوجه می‌شویم اکثر تفریحات کنونی ماهیتی انفرادی دارند.
فضای مجازی نیز این انفرادی بودن را تشدید می‌کند، اما بازی‌هایی مثل «پیچاز»، «گنجفه» و «بقچه‌گردانی» که در گذشته رایج بود ماهیتی دسته‌جمعی داشتند. مهم‌ترین این نمایش‌ها عبارت بود از: چوگان‌بازی، تیراندازی، زوبین‌افکنی، قپق‌اندازی، شمشیربازی، نمایش انتخاب شاطر، تردستی و نمایش جنگ با حیوانات درنده، بندبازی، کشتی و… بود.
درعصر صفویه هر شهری برای خود گروهی کشتی‌گیر داشت که درموقع نمایش ها وارد میدان می‌شدند. تمرین کشتی در زورخانه‌ها زیر نظر استادان فن و پهلوانان نامی هر شهر انجام می‌گرفت. اصولاً کشتی‌گیران را پهلوان می‌نامیدند. نتیجه کشتی تنها با رساندن پشت حریف به خاک معلوم می‌شد. شجاع‌ترین و نیرومندترین کشتی‌گیران در نمایش های پایتخت شرکت می‌کردند.
میهمانی و شب نشینی
میهمانی‌رفتن و میهمانی‌دادن نیز از رایج‌ترین تفریحات بود. براساس نوشته‌های سیاحان و سفرنامه‌نویسان در این میهمانی‌ها غالباً آوازخوانی، ترانه‌خوانی و شاهنامه‌خوانی بود و از صبح تا شام ادامه داشت و بسته به طبع صاحبخانه از توتون و تنباکو هم استفاده می‌شد.
مرتضی راوندی، پژوهشگر برجسته تاریخ ایران در کتاب «تاریخ اجتماعی ایران» به قصه‌گویی اشاره دارد: از دیگر سرگرمی‌های خانواده‌ها یکی هم قصه‌گویی‌ها و داستان‌سرایی‌های بزرگترهای خانواده برای کوچکترها یا برای یکدیگر بود که گردهم جمع شده، با آب وتاب تعریف می‌کردند. به این صورت که هر شب اهل خانه در یک اتاق گردآمده یکی قصه‌ای را شروع کرده و بقیه گوش می‌دادند.
قصه‌ها و افسانه‌های مشهوری چون افسانه شاه پریان، افسانه جن و پری، قصه هزار و یک شب، قصه حسین کرد شبستری، قصه آزاد کردن مردی که چوبش می‌زدند، قصه سنگ صبور، قصه ماه‌پیشونی و قصه خاله سوسکه و…
مردم در گذشته چگونه اوقات فراغت خود را می گذراندند
اعیاد و جشن‌های مذهبی
در همه دوره‌های تاریخ ایران و بخصوص در دوران صفویه به‌دلیل ماهیت دینی آن برگزاری اعیاد و جشن‌های مذهبی مثل عیدفطر، عیدغدیرخم، عید قربان و عید مبعث یکی از عمده‌ترین تفریحات مردم به شمارمی‌آمد. در اوایل سلسله قاجاریه تفریحات توده مردم با دوره صفویه شباهت‌های بسیاری داشت. به بیان بهتر، دوران قاجاریه و سپس پهلوی از نظر انواع بازی‌ها و تفریحات به مرور زمان و در اثر آشنایی با تمدن غرب شاهد تغییرات بسیاری بود، تغییراتی که نهایتاً در دوران پهلوی دوم منجر به دگرگونی مهمی در عرصه تفریحات رایج مردم شد. این دگرگونی هم عرصه نظر و هم عرصه عمل را دربرمی‌گرفت. در اوایل دوران قاجار، قهوه‌خانه یکی از مراکز وقت‌گذرانی توده مردم بود، البته هنوز بازی‌هایی نظیر خیمه‌شب‌بازی، شاهنامه خوانی و نقالی، پرده خوانی، ترنا بازی و… در چایخانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها جذابیت خود را داشت. یکی از جشن‌های معروف در این دوران، جشن آش‌پزان است.
مردم در گذشته چگونه اوقات فراغت خود را می گذراندند
مطالب دیگر در سایت کلاس درسی
چرا به خورشید ستاره می گویند ؟
چرا هنگاهم نشستن هواپیمای جنگی در پشت آن چتری باز می شود؟
دیدگاه کاربران ...
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.