آداب و رسوم مردم گیلان در روز چهارشنبه سوری ،آداب و رسوم مردم رشت در روز چهارشنبه سوری، تحقیق در مورد آدب و رسوم چهارشنبه سوری در گیلان
در پژوهش حاضر سعی شده که تمامی استان های ایران از نظر آداب و رسوم و همچنین مراسم چهارشنبه سوری پوشش داده شود.
دانلود مقاله آماده همین تحقیق بصورت کامل
مقدمه:
آخرین سه شنبه سال در گیلان هم مانند سایر استان ها آئین های خاصی اجرا می شود، در این شب اسپند، کندر، گلاب و شمع باید در خانه باشد، اسپند و کندر را دود می کنند، گلاب را به صورت خود می زنند و شمع را به نیت روشنایی روشن می کنند.
گیلانی‌ها خاکستر آتش افروز شب چهارشنبه سوری را صبح چهارشنبه پای درختها می ریزند و معتقدند که درختها بارور می شوند و کسانی که قصد زیارت اماکن متبرکه را دارند به نیت سفر از خانه خارج می شوند.
چهارشنبه‌سوری در گیلان
چهارشنبه‌سوری در گیلان، بلکه در تمامی نقاط ایران برجسته‌ترین و پرشورترین رسم در مجموعه رسم های مقدمه نوروز می‌باشد و مهمترین عنصرش آتش است و نامش هم از شعله‌های آتش برخاسته.
چرا که «سوری» به معنی سرخی است و هم از اینرو در بسیاری از نقاط «چهارشنبه سرخی» نامیده می‌شود.
نام گیلانی این رسم، «کولی‌کولی چارشنبه» هم سرخی گلها و شعله‌های آتش را در خود دارد، زیرا که شکل دیگر آن در نقاطی از جمله بندر انزلی «گوله‌گوله چارشنبه» می‌باشد.
به هرحال نام چارشنبه‌سوری ترکیبی است از چهارشنبه به علاوه کلمه «سور» به معنی سرخ و یا «گول» که تلفظ گیلکی گل است به مفهوم گلهای آتش و نیز به تعبیری به معنای چاشت و یا جشن و شادی و سرور.
گوله‌گوله چارشنبه
به نیت برکت، یکی از اهالی با تبر به سمت درختی که بار نمی‌دهد می‌رود، اما با ضمانت دیگران برای بار آوردن درخت در سال بعد، شخص تبر به دست از قصد خود منصرف می‌شود.
به این منظور خار، بوته، گون و کاه جمع‌آوری می‌شد و با درست کردن پشته‌هایی که معمولاً رو به سمت قبله می‌نهادند و سپس آتش زدن آنها، از روی آتش می‌پریدند و هنگام پریدن با خوشحالی می‌خواندند:
گل گل چهارشنبه به حق پنج‌شنبه
زردی بشه، سرخی بایه نکبت بشه، دولت بایه
یعنی:
ای شعله آتش چهارشنبه، به حق پنج‌شنبه، زردی و ضعف و بیماری رخت بر بندد و نوبت سرخی و نشاط و خرمی فرا رسد. دوره نکبت و ناکامی به سر آید و دولت و اقبال روی نماید.
دود کردن اسپند
این سنت که از روزگار زرتشت و حتی جلوتر بر جای مانده، در دوران اسلامی با اعتقادات مردم در هم آمیخته و رنگ و بویی دینی گرفته است.
دود کردن اسپند هم از این رسوم است که سعی می‌شد از سادات خریداری شود و به هنگام دود کردن آن زمزمه می‌کردند:
عاطتیل کن، باطیل کن تی مرده ماره بیرون کن
اسفند دوکن چاووس بایه مردمار به هوش بایه
یعنی:
عاطل و باطلش کن و چشم زخم را از وجودها دور ساز. مادر شوهرت را بیرون کن. اسپند دود کن تا چاووش بیاید. تا مادر شوهرت به هوش بیاید.
سوزاندن ساقه‌های برنج و مراسم گل گل چهارشنبه
گیلانی‌ها به ساقه برنج «کلش» می‌گویند.
برعکس سایر نقاط ایران، در گیلان رسم است که برای افروختن آتش شب چهارشنبه‌سوری کلش بسوزانند. در اغلب خانه‌های کشاورزان کلش‌ها را برای خوراک دام انبار می کنند.
اما مردم شهر یکی دو روز قبل از فرا رسیدن چهارشنبه‌سوری به روستاها می‌روند و کلش تهیه می کنند و به خانه می‌آورند.
در غروب چهارشنبه‌سوری در حیاط خانه ها یا کوچه‌ها در ۷ نقطه آتش روشن می کنند و با خواندن شعر
«کولْ کولِهْ چهارشنبه / فرده بهار شنبه»
از روی آنها می‌پرند. یا میخوانند:
گل گل چهارشنبه به حق پنج شنبه
زردي بشه، سرخی بايه نکبت بشه، دولت بايه
يعني:
اي شعله آتش چهارشنبه، به حق پنج شنبه، زردي و ضعف و بيماري برود و نوبت سرخي و نشاط و خرمي فرا رسد. دوره نکبت و ناکامي به سر آيد و دولت و اقبال روی نمايد.
پس از پایان مراسم، خاکستر کاه سوخته را در پای گیاهان می‌ریزند و بر این باورند که این کاه سوخته، موجب افزودن بار و میوه درختان می‌شود،
همچنین درشب چهارشنبه‌سوری با طبخ انواع غذاها باور دارند که بیماری ها از افراد رویگردان شده و سلامتی به افراد خانواده رو می‌آورد».
چهارشنبه سوری در ماسال
همچنین رسم است که در این شب در خانه‌ها اسپندی را که از بازار برای سفره هفت سین خریده اند، دود کنند.
مردم ماسال شب چارشنبه سوری به طرف قبله در گوشه ای پشته های کاه می گذارند و هنگام غروب آتش می زنند سپس از روی آتش می پرند و می گویند ” کولی کولی چارشنبه ” همه مردم آن شب شادی کرده و عده ای با تفنگ شلیک می کنند و بعد در کنار سفره شام جمع می شوند، در سفره این شب باید هفت نوع خورش و خوردنی باشد.
چهارشنبه سوری در شهرستان رودبار
در شهرستان رودبار نیز سه تا هفت کپه کاه می گذارند و آتش می زنند و از آتش سرخ رویی می خواهند.در بندر انزلی نیز از روی آتش کلشهای شالی می پرند و می گویند
” گول گول چارشنبه ، به حق پنشنبه ، نکبت بشه ، شوکت بیه ، زردی بشه ، سرخی بیه ” .
چهارشنبه سوری در شهرستان آستارا
مردم شهرستان آستارا نیز کلش برنج را به تعداد پنج یا هفت تا نه کپه گرد می آورند و آتش می زنند، اول بزرگترها و بعد جوانترها و بچه ها از روی آنها می پرند.
در منطقه دیلمان نیز پنج یا هفت تپه گون می گذارند آتش می زنند و از روی آن می پرند و می گویند “
گل گل چارشنبه ، نکبت بشه دولت بیه “.
چهارشنبه سوری در شهرستان املش
مردم در شهرستان املش پس از پریدن از روی آتش، جوانان کوزه ای بر می بردارند و آن را آب هفت چشمه پر می کنند و این آب را که “ آب هفت کوثر ” می نامند به طرف آسمان می پاشند تا سال بارانی داشته باشند و بقیه آب، سر و روی خود را می شویند تا سلامتی بیاورد و بخشی از آب را در مزرعه می پاشند تا زمین پر محصول شود.
چهارشنبه سوری در منطقه دیلمان
در منطقه دیلمان از توابع شهرستان سیاهکل نیز صبح چهارشنبه مردم به حمام می رفتند و با نوعی جام برنجی معروف به چل طاس پنج تا هفت یا نه جام آب روی سر خود می ریختند. آداب و رسوم مردم گیلان در روز چهارشنبه سوری
عنصر آب در مراسم چهارشنبه سوری
اب ، دومین عنصر مهمی است که به اشکال مختلف در مراسم چهارشنبه سوری در گیلان حضور دارد ، در اغلب نقاط شرق گیلان ، چارشنبه سوری ظرف آبی از رودخانه یا چشمه به خانه می برند و بعضی هم هنگام بردن آب کلامی هم حرف می زنند و این اب را لال آب می نامند .
در منطقه املش نیز جوانان کوزه‌ای برمی‌بردارند و آن را آب هفت چشمه پر می‌کنند و این آب را به طرف آسمان می‌پاشند تا سال بارانی داشته باشند و با بقیه آن سر و روی خود را می‌شویند تا سلامتی بیاورد و بخشی از آب را در مرزعه می‌پاشند تا زمین پر محصول شود.
در منطقه دیلمان از توابع سیاهکل نیز صبح چهارشنبه مردم به حمام می‌رفتند و با نوعی جام برنجی معروف به چل طاس (چل کلید) پنج تا هفت یا نه جام آب روی سر خود می‌ریختند.
همچنین در مناطق تالش، رودبار و شرق گیلان، به‌ویژه مناطق کوهستانی رسم است که شب چهارشنبه‌سوری از روی آب روان می‌پرند و این کار را موجب دفع بلا و بیماری می‌دانند.
رستم آباد شهرستان رودبار
در منطقه رستم آباد شهرستان رودبار پس از پریدن از روی آب ، بزرگ خانواده دو سنگ از داخل آب بر می دارد یکی را در انبار برنج و دیگری را در انبار آرد می گذارد تا برکت بیاورد.
گول گول چهارشنبه در مناطق تالش نشین
در مناطق تالش زبان هم اين شعر را به اين شكل بر زبان مي آورند:
كولي كولي چهارشنبه شو، نكبت بشو داولت بوآ
يعني:شب شب چهارشنبه سوري است الهي در اين شب بديها و سختي ها برود و به جايش شانس و اقبال و سلامتي بيايد.
گيلاني های تالش زبان در اين مراسم آداب و رسوم خاص خود را نيز دارند از جمله:
در بعضي مناطق مادران مقداری از موي سر كودكان را با آتش چهارشنبه سوري مي سوزانند و براي آنها آرزوي سلامتی می كنند و معتقدند با اين كار سلامتی آنها تضمين خواهد شد.
و يا در صبح روز چهارشنبه مادر خانواده زودتر از خواب بيدار می شود و با يك چوب تر و نازك كه در اصطلاح تالشی به آن“تره راكه” مي گويند چند بار آهسته بر پشت بچه ها می زند و برای آنها آرزو سلامتی و تندرستی می كنند!
چارشنبه خاتون
در شهرتالش عنصری اسطوره ای به نام چارشنبه خاتون وجود دارد که با صفات گلابتون گیسوی بلند اندام زیبا و پری گیسو بلند خوش اندام و این گونه القاب توصیف می شود.
چارشنبه خاتون با آب و برکت پیوند خاصی دارد ، این پری گیسو بلند در شب چارشنبه سوری به هر خانه ای سر می زند و از غذاهای خاص چارشنبه سوری که برایش گذاشته اند ، لقمه ای می خورد و برای خانواده هایی که خانه خود را در آستانه بهار و سال نو پاکیزه کرده اند ، دعا می کند و به آنها برکت می دهد.
در تالش رسم است که شب چهارشنبه سوری مقداری از غذاهای خود را در ظرفی می گذارند و پشت در خانه یا اتاق قرار می دهند تا چارشنبه خاتون از آن بخورد و برایشان برکت بیاورد .
آیینی‌هایی برای دختران دم بخت
معمولاً اگر دختر دم بخت در خانه داشته باشند، خریدن اسپند سفره هفت سین در شب چهارشنبه‌سوری برعهده اوست.
در گیلان همچنین رسم بود که مادران چیزی را بهانه می‌کردند و با همان بهانه، دعوایی دروغین با دختران دم بخت راه می انداختند و با جارو به آنها می زدند و برای تهیه و خرید چیزی از خانه بیرون می کردند تا بختشان باز شود.
دیگر مراسمات
شکستن کاسه و کوزه و ظروف کهنه به علامت دور ساختن نفرت و رفع قضا و بلا از دیگر آداب این روز به شمار می‌رفت.
در برخی مناطق گیلان نیز خریدن آینه، اسفند و ماهی سفره هفت سین نوروز در شب چهارشنبه سوری را خوش شگون می دانند به ویژه در رشت این کار را با آداب خاصی انجام می دهند.
شال اندازي
در مناطق روستايي کوهستاني از رسوم شايع چهارشنبه سوري بود و گاه حالت نوعي خواستگاري از دختر صاحب خانه را داشت.
معمولاً به گوشه شال اينان مقداري شيريني و آجيل به عنوان هديه صاحب خانه بسته مي شد و شال اندازان بدون مشخص کرن هويت خويش به خانه فرد ديگري مي رفتند.
آجیل مشگل گشای چهارشنبه سوری
در گذشته پس از پایان آتش افروزی، اهل خانه و خویشاوندان گرد هم می آمدند و آخرین دانه های نباتی مانند: تخم هندوانه، تخم کدو، پسته، فندق، بادام، نخود، تخم خربزه، گندم و شاهدانه را که از ذخیره زمستان باقی مانده بود، روی آتش مقدس بو داده و با نمک تبرک می کردند و می خوردند.
آنان بر این باور بودند که هر کس از این معجون بخورد، نسبت به افراد دیگر مهربان تر می گردد و کینه و رشک از وی دور می گردد. آداب و رسوم مردم گیلان در روز چهارشنبه سوری
قاشق زنی
در این رسم دختران و پسران جوان، چادری بر سر و روی خود می کشند تا شناخته نشوند و به در خانه دوستان و همسایگان خود می روند. صاحبخانه از صدای قاشق هایی که به کاسه ها می خورد به در خانه آمده و به کاسه های آنان آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و پول می ریزد.
غذاهای مرسوم گیلانی‌ها در شب چهارشنبه سوری
غذاهای مرسوم گیلانی‌ها در شب چهارشنبه سوری ترش تره با برنج بود که ترش تره را با چهل گیاه درست می‌کردند.
خاتم تره، ترنگ زبان، خَنَش، چواش، خانه‌سوزان، برگ سیر، باقلا‌ولک، کبار، چینی گول، چوچاق، شیرین‌واش، خالی‌واش، روغنی‌واش، بِنه و گوسفند تعدادی از این گیاهان بودند.
آداب و رسوم چهارشنبه سوری در گیلان
مطالب دیگر:
آداب و رسوم مردم گلستان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم کرمان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم ایلام در روز چهارشنبه سوری
دیدگاه کاربران ...
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.