آداب و رسوم مردم خراسان در روز چهارشنبه سوری ، اداب و رسوم چهارشنبه سوری در خراسان تحقیق در مورد آداب و رسوم مردم مشهد در روز چهارشنبه سوری،
در پژوهش حاضر سعی شده که تمامی استان های ایران از نظر آداب و رسوم و همچنین مراسم چهارشنبه سوری پوشش داده شود.
دانلود مقاله آماده همین تحقیق بصورت کامل
مقدمه:
یکی از آداب و رسوم کهن و قدیمی مردم ایران زمین، برگزاری جشن چهارشنبه سوری است.
چهارشنبه سوری، یک جشن بهاری است که پیش از رسیدن نوروز در آخرین سه شنبه سال خورشیدی با برافروختن آتش، پریدن از روی آن و مراسمی دیگر برگزار می شود.
چهارشنبه‌سوری رسم های مقدمه نوروز می‌باشد و مهمترین عنصرش آتش است و نامش هم از شعله‌های آتش برخاسته.
چرا که «سوری» به معنی سرخی است و هم از اینرو در بسیاری از نقاط «چهارشنبه سرخی» نامیده می‌شود.
جمع‌کردن هیزم، برپاکردن آتش، شادی‌های دسته‌جمعی و خواندن شعر
«زردی من از تو/ سرخی تو از من/ غم برو، شادی بیا/ محنت برو، روزی بیا»
نزدیک‌ترین تصویر از چهارشنبه آخر سال است که خاطره‌اش برای همه ما با چند جمله مشابه تعریف می‌شود.
مردم استان خراسان رضوی نیز مثل اکثر نقاط سراسر کشور، در روز چهارشنبه سوری رسم و رسوماتی دارند که بعضی از این رسوم و رسومات مختص این دیار بوده ودر بسیاری از خانواده ها هنوز هم اجرا می شود.
برافروختن آتش
«مردم این استان در شب چهارشنبه‌سوری و نزدیک غروب آفتاب ۳ یا ۷ کپه آتش روشن می‌کنند و این کار یا وسط کوچه یا در داخل حیاط انجام می‌شود. اهل خانه از روی آتش می‌پرند و جمله مشهوری را که در خیلی از نقاط کشور می‌گویند، تکرار می‌کنند:
«زردی من از تو؛ سرخی تو از من» که به نوعی دعای سلامتی است.»
«در این مراسم همچنین زنانی که فرزندان کوچک دارند، آن‌ها را به بغل گرفته و از روی آتش می‌پرند و این را موجب سلامتی فرزند می‌دانند. همچنین در این شب زمانی‌که افراد دارند از روی آتش می‌پرند، این شعر را می‌خوانند:
“آلا به در، بلا به در / دزد و هیز از دِها به در”.»
«خراسانی‌ها به‌هیچ‌وجه آتش مخصوص جشن چهارشنبه‌سوری را خاموش یا حتی فوت نمی‌کنند؛ بلکه آتش باید کاملا بسوزد و خاموش‌کردن آتش، بد دانسته می‌شود. آن‌ها پس از خاموش‌شدن آتش هم خاکستر آن را از خانه بیرون می‌برند و در جایی دور می ریزند میریزند تا باد آن را ببرد.
برخی نیز عقیده دارند که خاکستر را باید دختر کوچکی ببرد. همچنین در گذشته مرسوم بوده که وقتی این فرد به خانه برگشت و درِ خانه را زد، اهل خانه از او می‌پرسند:
«کیه؟» می‌گوید: «منم». سپس از او می‌پرسند
«از کجا میای؟» می‌گوید:
«از عروسی» می‌پرسند: «چه آوردی؟»،
می‌گوید: «تندرستی».
عقیده گذشتگان این است که این فرد با این آیین شادی و نشاط را وارد خانواده می‌کند».
پرتاب‌کردن گوی آتشین
یکی دیگر از آداب و رسوم چهارشنبه‌سوری در مشهد و شهرهای غرب خراسان رضوی مثل سبزوار انداختن گوی بزرگ آتشین است؛ به این صورت که با هیزم یک گوی بزرگ درست می‌کنند و آن را آتش زده، از روی یک بلندی پرتاب می‌کنند و هم زمان می‌خوانند «غم برو شادی بیا، محنت برو روزی بیا».آداب و رسوم مردم خراسان در روز چهارشنبه سوری
آجیل‌خوری
خراسانی‌ها بعد از پایان پریدن از روی آتش و شکستن کوزه مرحله بعدی مراسم را برگزار می کردند. این کار به «آجیل‌خوری» معروف و ترکیبی از انجیر، کشمش، خرما، توت خشک، فندق و پسته بود.
خورد و خوراک چهارشنبه سوری و دیدار با بزرگ فامیل
در قدیم پختن غذاهایی، چون آش، شوربا و آش جوشبره مرسوم بود، در آش جوشبره خمیر‌هایی را به شکل مربع و مستطیل می‌بریدند و درون آن را با سبزی‌های معطر پرمی کردند و پس از خشک شدن در آب جوش ریخته و پس از پخت و سردشدن به آن ماست می‌زدند.
از دیگر رسم‌های مردم استان، پختن پلوی چهار رنگ برای شام چهارشنبه‌سوری بود. این پلو از برنج، رشته پلویی، زرشک، عدس و ماش تهیه می‌شده‌است.
هر خانواده‌ای هم به اندازه توان خود این غذا را برای اقوام خود نیز می‌فرستاد. البته گاهی هم رشته پلو را به تنهایی تهیه می‌کردند و علاوه بر آن آش چهل گیاه را با تهیه چهل گیاه صحرایی می‌پختند.
پختن غذاهای متنوع و خوردن تخمه و آجیل سنتی شامل مغز تخم هندوانه و کدو و پسته و بادام و اعتقاد دارند که هر کس از این آجیل بخورد مهربان می شود و رفتار مناسبی با دیگران خواهد داشت.
در پایان شب همراه با نقل خاطرات و داستان‌های گذشته توسط بزرگان از جمله آداب و رسوم دیگرچهارشنبه سوری است.
پس از صرف شام، شادباش گفتن و سر زدن به خانه بزرگ فامیل همه به يكديگر عيد را تبريك مي‌گويند.
پخت غذایی به نام علفه
در زمان قدیم برخی معتقد بودند در این شب و روز، روح درگذشتگان آزاد است و به سراغ خانه‌های دنیوی خود می‌آید لذا غذایی به نام علفه می‌پختند و همراه با کاسه آبی پشت بام خانه‌ها قرار می‌دادند تا روح مردگان از آن استفاده کنند برخی نیز نان را به صورت قلفی (قلفتی) پخته و از سمت بالا به پایین روستا بین مردم پخش می‌کردند و مردم فاتحه‌ای برای شادی ارواح می‌خواندند.
اسپند دود کردن
در بعضی خانه‌ها رسم بر این است که اسپندی دود کرده، در دو طرف در خانه می ریزند تا اهل خانه ازچشم حسود و بیگانه در امان باشد .
رسم‌های «چاولی چغل» «عروس قنات» و «چشم آرو»
«رسم‌هایی چون «چاولی چغل»، «عروس قنات» و «چشم آرو» از رسم‌های رایجی بود که هم‌زمان با چهارشنبه‌سوری در منطقه سبزوار و توابع آن برگزار می‌شد.
«چاولی چغل» برای طلب باران و آیین «عروس قنات» هم با کم شدن نزولات آسمانی اجرا می‌شد که طی آن دختری را به عقد قنات در می‌آوردند و معتقد بودند با این کار، آب قنات افزایش می‌یابد. در این رسم هزینه‌های مراسم عروسی قنات هم برعهده مالکان قنات بود.
این آیین‌ها متناسب با اقلیم گرم و خشک سبزوار که جنبه کویری و دشتی آن بر کوهستانی بودن غلبه داشته، شکل گرفت و در جای جای دشت مهرگان (داورزن) اجرا می‌شده‌است. آداب و رسوم مردم خراسان در روز چهارشنبه سوری
همچنین در آیین چشم آرو نیز کوزه‌ای را به شکل انسان می‌ساختند، نذورات خود را داخل آن می‌ریختند و شب هنگام آن را در پشت بام از بالای سر رها می‌کردند و می‌شکستند.
شکستن کوزه
پس از آن باید آتش تا آخر بسوزد و خاکستر شود بعد اعضای خانواده خاکستر آن را سر چهار راه میریزند تا باد ببرد.و پس از مراسم آتش افروزی برای دفع قضا و بلا مقداری زغال (علامت سیاه بختی است) مقداری نمک (به نماد شورچشمی) و یک سکه رایج کشور (نماد تنگدستی) در کوزه سفالینی اداخته و هر یک از اعضای خانواده یکبار کوزه رادور سر خود می‌چرخاند و نفر آخر آن را به بالای پشت بام برده و به کوچه می‌اندازد.
و می‌گوید :
دردِ و بَلایِ خَنَه رِه رِختُم به تویِ کوچه (دردو بلای خونه را ریختم به توی کوچه) وقتی مراسم کوزه شکستن تمام شد اهل خانه دور هم جمع می‌شوند و شادی می‌کنند.
آیین چشم ابرو
در آیین چشم ابرو نیز کوزه را طراحی کرده نذر و نذورات خود را داخل آن می‌ریختند و شب هنگام آن را در پشت بام از بالای سر رها کرده و می‌شکستند و به این ترتیب نیازمندان دمدمه‌های صبح صورت خود را بسته و از آن پول‌ها بر می‌داشتند.
مراسم قاشق زنی:
در مراسم قاشق زنی، زن یا مرد، کودک یا بزرگ با پوشاندن سر و صورت خود به در خانه همسایه‌ها رفته و بدون آن که خود را معرفی کند یا صدایی از خود دربیاورد، هدیه خود را دریافت کرده و برمی‌گردد.
سر و صورت فرد باید با چادر سایه یا ملحفه‌ای بزرگ پوشانده شود تا هویت او مخفی باقی بماند.
هنگام تردد در محله هم باید به شکل ممتد با قاشق روی کاسه یا دیگ فلزی بزند و از خود سر و صدا ایجاد کند.
این سر و صدا به صاحبان خانه می‌فهماند که قاشق‌زن به خانه آن‌ها آمده و هدیه خود را می‌خواهد.
این هدایا ممکن است شکلات، تنقلات و اسباب بازی برای کودکان باشد یا برای بزرگسالان پول نقد و آجیل ریخته شود.
شال‌اندازی نوعروسان
شال‌اندازی از رسوم قدیمی خراسان رضوی بود.
در این رسم، فردی صورت خود را می پوشاند و از روزنه سقف خانه شال خود را می آویخت و صاحب انه در حد وسع خود تنقلات یا قند و پول در این شال برای او می‌گذاشت.
اگر هم پسری، دختر صاحب‌خانه را بخواهد، به گوشۀ دستمالش گرهی می‌زند و آویزان می‌کند؛
در مقابل، پدر و مادر دختر اگر پاسخشان مثبت باشد، گره را باز می‌کنند و به مچ دخترشان می‌بندند و اگر هم راضی نباشند، شیرینی و آجیل می‌گذارند و به پسر برمی‌گردانند.
مراسم فال‌گوشی
از دیگر آیین ها ، رسم فال گوش است که بیشتر زن ها و دخترهای دم بخت انجام می دادند، هرکس که می خواست به فال گوش برود، اول پیش خودش نیت می کرد، بعد در پشت بام خانه یا در کوچه فال گوش می ایستادند که اولین حرفی که می شنوند، چیست.
اگر محتوای اولین حرفی را که می شنید؛ خوب و امید بخش بود، امیدوار می شدند که نیتشان برآورده می شود و اگر حرف بدی می شنیدند، ناامید می شدند، افراد سعی می کردند پشت در خانه کسی بروند که بیشتر از بقیه حرف های خوب و سنجیده می زند.
خانه تکانی
خانه تکانی و نظافت و شست و شوی وسایل به‌عنوان یکی از سنت‌های نیکو و مشترک مردم این استان با سایر مناطق ایران است که در آستانه نوروز به مناسبت نو شدن سال برای نظم دهی، نظافت و زینت محل زندگی و کوی و برزن انجام می‌شود و مردم استان بر این باورند که با خانه تکانی غبار و آلودگی‌ها را از خود و محل زندگیشان می زدایند و به استقبال پاکیزگی و نوشدن همراه با بهار طبیعت می‌روند. آداب و رسوم مردم خراسان در روز چهارشنبه سوری
مطالب دیگر:
آداب و رسوم مردم خراسان جنوبی بیرجند در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم خراسان شمالی بجنورد در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم گلستان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم مازندران در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم گیلان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم کرمان در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم ایلام در روز چهارشنبه سوری
آداب و رسوم مردم کهگیلویه در روز چهارشنبه سوری
دیدگاه کاربران ...
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.